Państwa dziecko dorasta tutaj w środowisku, które w szczególny sposób kształtowane jest wielojęzycznością. Język i kultura sąsiadów są częścią codziennego otoczenia dziecka. Doświadcza ono języka i kultury sąsiedniego kraju w autentycznej komunikacji z rodzimymi użytkownikami języka – bawiąc się wspólnie z rówieśnikami, będąc pod opieką native speakerów w przedszkolu, robiąc zakupy …

• Różnorodność językowa i kulturowa jest odbierana od najmłodszych lat jako coś zupełnie normalnego – dziecko odkrywa podobieństwa i różnice i uczy się, jak sobie z nimi radzić.
• Wycieczki do sąsiedniego kraju dają dziecku możliwość zastosowania tego, czego się nauczyło. Doświadczanie, że wielojęzyczność się opłaca, motywuje i stanowi ważne podstawy do dalszej edukacji.

Zdobyte już w przedszkolu kompetencje językowe i interkulturowe stanowią dobrą podstawę do dalszej edukacji i mogą otworzyć przed dziećmi ciekawe perspektywy zawodowe i życiowe:

• Jeśli dziecko zacznie uczyć się języka kraju sąsiedzkiego już w przedszkolu, to do czasu ukończenia szkoły może pochwalić się ponad 10-letnim doświadczeniem w zakresie wielojęzyczności.
• (Nie tylko) w regionie przygranicznym rośnie zapotrzebowanie na ludzi, którzy potrafią skutecznie porozumiewać się z sąsiadami oraz wspólnie z nimi żyć i pracować.
• Znajomość języka czeskiego, polskiego w dokumentach aplikacyjnych, to często unikalny atut, który daje przewagę na rynku pracy (nie tylko w regionie przygranicznym).
• Pastwa dziecko może później wykorzystać struktury utworzone w mózgu podczas nauki innych języków. Dotyczy to zwłaszcza porozumiewania się w innych językach słowiańskich.

Zgodnie z szerokim rozumieniem wczesnej edukacji językowej w zakresie języków krajów sąsiedzkich, istnieje wiele różnych możliwości, modeli i metod, które można wdrożyć do praktyki pedagogicznej w przedszkolu, w zależności od konkretnych warunków na miejscu. Są to np.:

• transgraniczne spotkania  i zajęcia z dziećmi z placówki partnerskiej w sąsiednim kraju, podczas których dzieci mogą nawiązać bezpośredni kontakt i nabyć proste umiejętności językowe oraz nauczyć się wzajemnego zrozumienia,
• oferty i projekty mające na celu poznanie kraju sąsiedniego, jego języka, tradycji, zwyczajów itp. w ramach których wykorzystywane są dostępne w przedszkolu umiejętności posługiwania się językiem kraju sąsiedzkiego (np. dzieci, kadry lub rodziców) lub angażowani są zewnętrzni eksperci (np. specjaliści językowi, goście z kraju sąsiedniego),
• wspólnezajęcia z dziećmi przedszkolnymi z sąsiedniego kraju , aktywnie angażujące ich kompetencje językowe,
• Opieka sprawowana przez personel polsko- lub czeskojęzyczny,który w komunikacji z dziećmi w codziennych sytuacjach używa języka kraju sąsiedzkiego.

Także poprzez uwidocznienie kraju sąsiedzkiego i jego języka w przedszkolu (np. poprzez wielojęzyczne opisy) lub korzystanie z przyjaznych dla dzieci materiałów edukacyjnych o kraju sąsiedzkim, jego języku i kulturze (np. wielojęzyczne książki dla dzieci), obszar przygraniczny może stać się ciekawym środowiskiem życia dla wszystkich.

W najlepszym przypadku dziecko w przedszkolu doświadczy swobodnej,  poprzez autentyczną komunikację i interakcję z rodzimymi użytkownikami języka w codziennych sytuacjach. Nabywanie kompetencji językowych i interkulturowych jest szczególnie intensywne, zróżnicowane i trwałe, gdy w codziennym życiu przedszkola ma miejsce ciągłe zanurzanie się w „kąpieli językowej języka kraju sąsiedzkiego” (immersja) która może być powiązana z regularnymi spotkaniami z dziećmi z kraju sąsiedniego (np. w ramach partnerstwa przedszkolnego).

Nie ma więc czegoś takiego jak JEDYNY model wczesnej edukacji językowej w przedszkolach regionu przygranicznego. Każdy rodzaj jej realizacji, który wykorzystuje konkretną sytuację i miejscowe możliwości w codziennej pracy pedagogicznej w przedszkolu, jest ważnym wkładem w to, aby dziecko mogło skorzystać ze szczególnych szans, jakie daje miejsce nauki, którym jest region przygraniczny, w autentycznym powiązaniu nauki języka kraju sąsiedzkiego i nauki międzykulturowej z rozwojem osobowości i tym samym przyczynia się do poprawy jego perspektyw życiowych i zawodowych.

Przede wszystkim – i niezależnie od tego, w jaki sposób edukacja językowa w zakresie języków krajów sąsiedzkich jest realizowana w przedszkolu – daje ona dziecku szansę na odnalezienie się w wielojęzycznym i międzykulturowym środowisku życia w regionie przygranicznym, sprawdzenia siebie, odkrywania tego, co nowe, zdobywania doświadczenia, rozwijania swoich umiejętności – krótko mówiąc – uczenia się dodatkowych rzeczy:

• Podczas wspólnej zabawy, przyjaznej rywalizacji lub realizacji wspólnych działań i projektów, dziecko nabywa umiejętności społeczne, takie jak umiejętność działania w społeczności, tolerancja i akceptacja wobec innych ludzi, kultur i sposobów życia.
• Doświadcza różnic między ludźmi, także w odniesieniu do różnych kultur i języków, może skonfrontować się z czymś innym i innością oraz nabyć strategie radzenia sobie w tym kontekście.
• Podczas poznawania kraju sąsiedzkiego na wycieczkach, spotkań transgranicznych, projektów dotyczących świąt i zwyczajów itp. dziecko doświadcza swojego świata we wspólnym regionie transgranicznym, zdobywa wiedzę o podobieństwach i różnicach u sąsiadów i rozumie je, a w najlepszym przypadku postrzega regionalną różnorodność jako interesujące wzbogacenie dla samego siebie.
• Wszystko to jest zawsze ściśle związane z komunikacją i wymianą językową. Państwa dziecko korzysta z kontaktu z językiem sąsiada, rozwija świadomość dla innych języków i uczy się radzić sobie z nimi w sposób bezstronny i kreatywny.

Poziom, na jakim dziecko przyswoi sobie język sąsiada, zależy w szczególności od:

• odpowiedniego i konkretnego wdrożenie wczesnej edukacji w zakresie języków krajów sąsiedzkich w przedszkolu,
• wpływów językowych opiekunów przedszkolnych, w rodzinie i w czasie wolnym oraz
• doceniania wartości wielojęzyczności oraz postępów w nauce dziecka.

Ważne jest, aby dziecko doświadczało nauki języka w sposób pozytywny i jako mającej znaczenie dla jego własnych działań w życiu codziennym. Im dłużej, intensywniej i bardziej różnorodnie dziecko może „zanurzać się” w języku kraju sąsiedzkiego, im wyższa jest jakość wkładu językowego i im bardziej dziecko, w ramach dialogu, może budować emocjonalną więź z językowymi wzorcami (dzieci i dorośli), tym trwalej rozwiną się kompetencje (wielo)języczności.

Przede wszystkim poprzez otwartość, zainteresowanie i docenienie tego, czego Państwa dziecko nauczyło się w przedszkolu – nawet lub zwłaszcza wtedy, gdy nie rozumiecie jednego czy dwóch słów lub rymowanki w sąsiednim języku.

Oto kilka wskazówek:

• Uczcie się od swojego dziecka. Dziecko jest dumne, gdy potrafi zrobić coś, czego Państwo jeszcze nie potraficie i gdy może Was czegoś nauczyć. Wzmacnia to jego pewność siebie, motywację i radość z nauki. Dobrym przykładem jest przedszkole Juniorkiste w Eichigt. Tutaj dla dzieci i rodzin tworzony jest wspólny „skarb” języków krajów sąsiedzkich – może to dobra inspiracja dla Państwa przedszkola?
• Zajmijcie się  językiem i kulturą kraju sąsiedzkiego razem z dzieckiem. Sugestie i materiały (np. rekomendacje dwujęzycznych książek dla dzieci lub krótkich filmów) można znaleźć w dziale – informacje i materiały.

• Odkrywajcie razem z dzieckiem język kraju sąsiedzkiego, każdego dnia, np. na placu zabaw lub w supermarkecie. Gdzie można go usłyszeć lub zobaczyć? Może Państwa dziecko rozumie już jedno lub drugie słowo albo rozpoznaje, że zapisane wygląda inaczej, i że widziało już coś takiego w przedszkolu. W każdym razie nauczy się, że język kraju sąsiedzkiego jest naturalnym elementem jego środowiska życia i ma realne znaczenie.
• Wybierajcie się na rodzinne wycieczki do sąsiedniego kraju, poznajcie wiele przyjaznych rodzinom możliwości spędzania wolnego czasu – od wędrówek przyrodniczych po ciekawe zabytki, takie jak zamki, pałace i muzea – porównajcie zwyczaje i tradycje naszych sąsiadów (np. podczas Wielkanocy czy Bożego Narodzenia) z własnymi. Ciekawe propozycje znajdziecie w naszym dziale – informacje i materiały.
• Być może w Państwa okolicy są rodziny pochodzące z krajów sąsiedzkich, z którymi moglibyście nawiązać kontakt? A może istnieją transgraniczne kluby sportowe lub kulturalne, które oferują wspólne spędzanie wolnego czasu? Dzięki temu dzieci mogą się razem bawić i zaprzyjaźnić ze sobą.

Wczesna edukacja w zakresie języka kraju sąsiedzkiego w przedszkolu może więc być wzbogaceniem nie tylko dla dziecka, ale także dla Państwa i całej rodziny, poszerzyć horyzonty i umożliwić wspólnie odkrywanie wielu nowych, ciekawych i ekscytujących rzeczy w środowisku życia w regionie przygranicznym.

Nie należy jednak zmuszać dziecka do wypowiadania słów czy zdań w sąsiednim języku. Nie należy go poprawiać, jeśli mylą mu się języki. I nie należy być rozczarowanym, jeśli dziecko potrzebuje trochę czasu na powtórzenie tego, czego się nauczyło. Są to normalne etapy rozwoju w procesie uczenia się języka, które zależą od różnych czynników, także zewnętrznych. Każde dziecko uczy się we własnym tempie. Państwa dziecko samo zdecyduje, kiedy wykorzystać nabytą umiejętność posługiwania się językiem kraju sąsiedzkiego w sposób bierny lub czynny i będzie dumne, gdy zostanie przez Państwa docenione.

Nie ma żadnych przeciwwskazań – wręcz przeciwnie!

Jeśli przedszkole jest aktywne w zakresie nauki języków krajów sąsiedzkich oznacza to, że Państwa język ojczysty (polski lub czeski) jest w przedszkolu szczególnie ceniony. Państwa dziecko nie tylko ma szansę zanurzyć się w języku niemieckim jako języku otoczenia i nauczyć się  go poprzez zabawę. Jednocześnie doświadczy, że jego język ojczysty (język kraju sąsiedzkiego) jest również ważny i cenny oraz że jest mile widziane w przedszkolu ze swoim językiem i kulturą.

Wszystko to znacząco przyczynia się do dobrego samopoczucia Państwa dziecka w społeczności przedszkolnej:

• Może w przedszkolu są inne polsko- lub czeskojęzyczne dzieci, dzięki którym Państwa dziecko może podczas zabawy znaleźć dostęp do innych dzieci?
• Być może są pracownicy przedszkola, którzy potrafią porozumieć się w sąsiednim języku lub nawet są jego rodzimymi użytkownikami i mogą pomóc dziecku przejść przez trudne sytuacje?
• Być może odbywają się transgraniczne spotkania z przedszkolem z sąsiedniego kraju, dzięki czemu dziecko może w sposób autentyczny doświadczyć w przedszkolu elementów języka i kultury Waszej rodziny?
• Może w porannym kręgu śpiewane są piosenki w Waszym języku albo polskie/czeskie zwroty używane są w różnych codziennych sytuacjach, a Wasze dziecko może z dumą pełnić rolę pośrednika językowego?

Nie musicie się Państwo martwić, że przyswajanie języka niemieckiego odejdzie na boczny tor. Wręcz przeciwnie – udowodniono, że docenienie języka ojczystego i kultury oraz dobre samopoczucie w przedszkolu mają pozytywny wpływ na cały proces przyswajania języka –  zarówno języka ojczystego, jak i otaczającego dziecko języka niemieckiego –  a ponadto na ogólny rozwój osobowości.

I nie tylko Państwa dziecko skorzysta z tej żywej interakcji niemiecko-polsko-czeskiej w przedszkolu. Jest to również wzbogacenie dla innych dzieci i dorosłych, a wsparcie w zakresie języka kraju sąsiedzkiego jest mile widziane w wielu działaniach edukacji językowej. Dlatego zaangażujcie się Państwo w różne zajęcia przedszkolne i wzbogacajcie je o swój język i kulturę, np.

• czytajcie lub opowiadajcie dzieciom bajki w swoim języku,
• pokazujcie dzieciom podczas świąt, takich jak Wielkanoc czy Boże Narodzenie, swoje tradycje,
• wspólnie z dziećmi ugotujcie lub upieczcie dania typowe dla swojego kraju,
• towarzyszcie grupie przedszkolnej podczas wycieczek do kraju sąsiedzkiego
• …

Nic tu nie ogranicza wyobraźni, co pokazuje przykład przedszkola Kinderschloss Groß Krauscha. Proszę nie wahać się zapytać o to opiekuna dziecka lub dyrekcji przedszkola.

Badania naukowe udowadniają, że ludzki mózg jest zaprojektowany do wielojęzyczności. Przychodzimy na świat z talentem do przyswajania dowolnej liczby języków. Około dwie trzecie ludności świata dorasta z dwoma lub więcej językami i komunikuje się za ich pomocą. Wielojęzyczność jest więc normą, jednojęzyczność wyjątkiem. Możliwość przyswojenia kilku języków od najmłodszych lat to szansa i w zasadzie nie jest to zbyt duży wysiłek.

Jeśli Państwa dziecko uczęszcza do saksońskiego przedszkola, ma ono szczególną okazję do codziennego zanurzania się w niemieckiej „kąpieli językowej”, a tym samym do nauczenia się języka niemieckiego jako drugiego języka – poprzez zabawę. Cenne wskazówki, w jaki sposób możecie wspierać to dwujęzyczne dorastanie w rodzinie, znajdziecie Państwo na przykład w listach informacyjnych dla rodziców na temat wielojęzyczności.

Zetknięcie się z innymi językami, a zwłaszcza z językiem kraju sąsiedzkiego, odzwierciedla rzeczywistość w Państwa środowisku życia w regionie przygranicznym. W wielu przedszkolach opieką objęte są także dzieci z rodzin polskich lub czeskich, albo też zatrudniony jest polski lub czeski personel, który w różnych codziennych sytuacjach rozmawia z dziećmi również w swoim języku. Państwa dziecko rozwija się w tej naturalnej różnorodności językowej w przedszkolu bez żadnych uprzedzeń, uczy się jak sobie z nią radzić i będzie z niej korzystać – tak jak inne dzieci.

Badania naukowe jasno dowodzą, że dzieci już od najmłodszych lat są w stanie przyswoić kilka języków jednocześnie, bez przeciążenia. Talent do przyswajania dowolnej liczby języków jest czymś, z czym się rodzimy. Umiejętność radzenia sobie z więcej niż jednym językiem jest również jedną z podstawowych zdolności ludzkiego mózgu. Dorastanie z kilkoma językami od najmłodszych lat to w zasadzie szansa, korzystna dla rozwoju dziecka. Jest jeszcze jeden argument. Nauka języków, jak wyjaśniono powyżej, jest „dziecinnie prosta” dla dzieci w fazie wczesnego dzieciństwa.

Jednak przyswajanie języka – czy to w języku ojczystym, czy w innym – wymaga stymulującego środowiska, które dostarcza dziecku różnorodnych bodźców do interakcji i komunikacji z otoczeniem i z opiekunami. Dziecko potrzebuje bogatego wkładu językowego i językowych wzorców, przez które czuje się akceptowane i z którymi czuje się pewnie oraz bezpiecznie.

I tu właśnie Wy, drodzy rodzice, jesteście szczególnie potrzebni, jeśli chodzi o Wasz język ojczysty! Ponieważ jesteście pierwszymi i najważniejszymi opiekunami swojego dziecka, a więc także najważniejszym językowym wzorem do naśladowania. Rozmawiajcie dużo ze sobą i z dzieckiem we wszystkich sytuacjach codziennego życia rodzinnego, a także podczas wspólnej zabawy, czytajcie głośno książki i opowiadajcie lub wymyślajcie wspólnie historie, wspierając w ten sposób przyswajanie języka ojczystego.
Jednocześnie Państwa pełna uznania postawa wobec wszystkich języków, których dziecko doświadcza w swoim otoczeniu, stanowi ważną bazę dla korzystania ze skarbu, jakim jest możliwość dorastania dziecka w środowisku wielojęzycznym. Dajcie Państwo dziecku możliwość doświadczania „języków jego świata” w możliwie wielu sytuacjach i zachęcajcie je do używania jego umiejętności językowych. W ten sposób dziecko w naturalny sposób wrasta w nasz wielojęzyczny świat i uczy się radzić sobie z innymi językami i kulturami bez uprzedzeń.

W zasadzie wszystko, co zostało opisane w poprzednim pytaniu o przyswajanie języka ojczystego, ma zastosowanie ogólnie. Spędzenie dnia razem z dziećmi innych języków i kultur w naturalny i niewymuszony sposób jest szansą, i jest korzystne dla rozwoju Państwa dziecka.  

Jednak przyswajanie języka – czy to języka polskiego, jako języka ojczystego, czy innego języka – wymaga stymulującego środowiska, które dostarcza dziecku różnorodnych bodźców do interakcji i komunikacji z otoczeniem i z opiekunami. Dziecko potrzebuje bogatego wkładu językowego i językowych wzorców, przez które czuje się akceptowane, i z którymi czuje się pewnie oraz bezpiecznie.

Takie stymulujące otoczenie, sprzyjające przyswajaniu języka ojczystego, dziecko znajdzie nie tylko w przedszkolu – gdzie opiekuje się nim polskojęzyczny personel, bawi się z innymi polskojęzycznymi dziećmi itp. Znajduje je przede wszystkim w swojej rodzinie, ponieważ jesteście Państwo jego pierwszymi i najważniejszymi opiekunami, a więc także najważniejszymi wzorcami językowymi. Znajduje je w kręgu przyjaciół i znajomych, we wszystkich codziennych czynnościach, które wykonujecie razem z dzieckiem, na placu zabaw, na zajęciach i wydarzeniach rekreacyjnych, w książkach i historyjkach dla dzieci, które mu Państwo czytacie lub opowiadacie, …

Państwa dziecko dorasta w środowisku życia, w którym dominuje język polski – czyli Państwa i jego język ojczysty – „z domu”. Spotkanie i wspólna zabawa z dziećmi innych języków i kultur w przedszkolu jest więc interesującym urozmaiceniem dla dziecka i szansą na rozwój jego umiejętności. Dziecko uczy się jak sobie z tym radzić i będzie czerpać z tego korzyści.